Waarom loopbaanbegeleiding meer dan ooit nodig is

Onze arbeidsmarkt staat onder druk. We worden geconfronteerd met een mismatch tussen vraag een aanbod. Enerzijds vergrijst de bevolking en dalen de geboortecijfers. Daarbovenop zitten veel medewerkers, door opgebouwde pensioenrechten, vast in een gouden kooi. Zo ontstaat wat wetenschapper noemen een 'imperfecte allocatie van de beroepsbevolking': mensen belanden niet waar ze de hoogste economische meerwaarde kunnen leveren. Anderzijds is in veel sectoren de personeelsschaarste groot. Op de VDAB knelpuntberoepenlijst voor 2025 staan 251 beroepen, dat zijn er alweer tien meer dan vorig jaar.

Tegelijk stijgt het aantal mensen dat langdurig uitvalt met burn-out of depressie. Volgens de laatste cijfers van het riziv is er van 2018 tot 2023 maar liefst een toename van 44% van depressies en burn-outs langer dan 1 jaar! En dit in alle leeftijdscategorieën.

We móéten dus zoveel mogelijk mensen aan het werk houden én krijgen. Maar hoe?

Zoveel mogelijk mensen aan de slag: hoe dan?

Helaas bestaat er geen kant-en-klare oplossing. Het is een kwestie van veel verschillende maatregelen tegelijkertijd. Grootschalige meta-analyses suggereren wel dat middelen voor actief arbeidsmarktbeleid veel kosteneffectiever worden ingezet aan de aanbodzijde in de vorm van opleiding, begeleiding en opvolging. Dan is één mogelijks nuttig beleidsinstrument met een hoge 'return on investment' loopbaanbegeleiding.

Loopbaanbegeleiding loont

Loopbaanbegeleiding helpt werknemers en zelfstandigen om bewust stil te staan bij hun carrière. Zit ik nog op de juiste plek? Wat geeft me energie? Hoe ga ik om met stress of veranderingen? Het zijn vragen die niet altijd bij een leidinggevende of bij HR hun weg vinden — en net daarom is een externe loopbaancoach soms aangewezen.

Herkenbare vragen die mensen stellen tijdens loopbaanbegeleiding

• Groei in de job: Hoe krijg ik terug zin in mijn werk? Wat is een volgende stap?
• Conflicten op het werk: Hoe ga ik om met spanningen of moeilijke gesprekken?
• Balans werk-privé: Hoe combineer ik werk met mijn gezin of een druk sociaal leven?
• Gezond telewerken: Hoe blijf ik verbonden met collega's? Wat is goed genoeg als niemand dat zegt?
• Na ziekte terug aan de slag: Hoe bouw ik dat op? Wat als het werk veranderd is? Hoe geef ik mijn grenzen aan?
• Mantelzorg combineren met werk: Hoe hou ik dit vol zonder mezelf te vergeten?

Maar waar leidt dat dan toe, die loopbaanbegeleiding? Verandert iedereen van job?

Soms kiezen mensen voor heroriëntatie naar een ander beroep - mogelijks een knelpuntberoep - of interne mobiliteit. Ook worden mensen begeleid naar een zelfstandig statuut, of worden zelfstandigen ondersteund bij het beslissen om terug in loondienst te gaan. Maar evengoed vinden mensen hernieuwde motivatie voor de eigen job, vinden coachees een betere werk-privé balans, worden oudere werknemers geholpen om het einde van de loopbaan zinvol en doenbaar door te brengen, gaan werkrelaties erop vooruit,… Er zijn dus vele mogelijke uitkomsten.

Loopbaanbegeleiding draagt bij aan het welzijn van medewerkers, via preventie op 3 niveau's:

• Primaire preventie: het voorkomen van ziekte, uitval, gezondheidsproblemen bij anders gezonde mensen;
• Secundaire preventie: het beperken van uitval of wegnemen van risico's daarop - het opsporen van risicofactoren in werk, de werkcontext en/of bij de persoon zelf én hierin actie leren nemen;
• Tertiaire preventie: het remediëren of herstellen na uitval door ziekte.

Loopbaanbegeleiding is niet alleen goed voor diegene die het volgt, maar ook voor teams, werkgevers én de arbeidsmarkt als geheel.

Waarom investeren, niet besparen

Eind juni wil Vlaams minister van Werk Zuhal Demir met een hervorming in het systeem van loopbaancheques naar de ministerraad gaan. Hoogstwaarschijnlijk zal deze hervorming gepaard gaan met een besparing.

Terecht wil de minister garanties voor een duurzame en kwaliteitsvolle dienstverlening. In het huidige systeem wordt hier reeds hard aan gewerkt. Loopbaanbegeleiding is een coachingstraject: er wordt zelden geadviseerd, er wordt vooral geleerd. Dat is veel duurzamer dan éénmalig advies.

En wat dan met de kwaliteit van loopbaanbegeleiding? Alle loopbaancentra moeten nu al een erkend kwaliteitslabel bezitten, in de toekomst moet elke loopbaanbegeleider een beroepskwalificatie kunnen voorleggen en uit monitoring van de loopbaancheque blijkt dat de gemiddelde tevredenheid rond de 87% ligt (cijfer uit het VDAB-rapport 'Ga fluitend naar je werk. Monitoring van de loopbaancheque').

Alles kan beter

Om loopbaanbegeleiding nog beter te laten renderen, moeten we ervoor zorgen dat het systeem van de loopbaancheques toegankelijk blijft, én doelgericht wordt ingezet.

Er is ruimte om meer mensen aan te moedigen, zeker wie twijfelt aan het nut ervan. Zo zouden ook jonge werknemers sneller toegang moeten krijgen - nu kan het pas na 7 jaar werkervaring. Daarnaast verdient het prijsmodel een update: een hogere, eventueel inkomensafhankelijke, bijdrage kan de waarde van het traject onderstrepen, zeker als de kwaliteit goed zit. Rekening houden met inflatie is daarbij logisch.

Tot slot kunnen ook andere spelers het systeem versterken. Vakbonden, werkgevers en/of sectorfondsen kunnen via derdebetalersregelingen of cafetariaplannen loopbaanbegeleiding mee financieren. Zo wordt het een gedeelde verantwoordelijkheid: niet enkel van de overheid of het individu, maar van iedereen die inzet op duurzame loopbanen en gezonde werkplekken.

Door nu slim te investeren in loopbaanbegeleiding, bouwen we aan een weerbare arbeidsmarkt, waarin mensen zich kunnen ontwikkelen, bijsturen én herstellen. Het is een kleine kost met grote impact.

En Route - Kirsten D'Hooghe

Dit artikel werd geschreven door: Kirsten D'Hooghe, bezielster MeraKi. Kirsten is sinds kort loopbaanbegeleidster voor En Route coach- en loopbaancentrum. Voordien werkte ze jarenlang voor Verso vzw - de Vereniging voor Social Profit Ondernemingen. Ze is een ervaren professional met meer dan 17 jaar expertise in HR-, inclusie- en arbeidsmarktbeleid.