Van spanning naar toxisch gedrag

Gieren hoogoplopende emoties regelmatig door de wandelgangen? Staat het water bij verschillende medewerkers aan de lippen? Sluimeren er (onuitgesproken) conflicten of blijft een oud verhaal de werking domineren? Dreigt iemand de zondebok te worden? Of trekt iemand teveel 'macht' naar zich toe? Overstijgt de complexiteit van de doelgroep waarmee je werkt de draagkracht van je medewerkers? … Het zijn maar enkele vragen die peilen naar spanningen die kunnen leven binnen een organisatie. Het zijn vaak de uitdagingen van de dag, die meer vragen dan een snelle oplossing. Het zijn spanningen die als ze niet aangepakt worden toxisch zijn voor de organisatie, het team en de werking.

Voelsprieten om stressoren en spanningen te detecteren

Het begint vaak heel klein, ogenschijnlijk banaal. De moeite niet om er enige aandacht aan te besteden, soms zelfs nauwelijks zichtbaar. Het is een subtiel spel van emoties en gedrag dat je aanvankelijk het gevoel geeft, hier klopt iets niet. Omwille van andere prioriteiten, de veelheid aan werk of de idee dat het wel zal overwaaien, besteden we er vaak geen aandacht aan. Denk maar aan iemand die overspoeld wordt door emoties tijdens een vergadering of zijn ongenoegen uit over de werking. Ach dat waait wel over, en we gaan naar de orde van de dag. Er zijn ook momenten waarop iemand een rijk denkproces domineert met het eigen gelijk en anderen de mond snoert. Tja, die is zo, ik kan beter mijn mond houden. Of iemand die te laat komt of regelmatig een afspraak vergeet. 't Is niet aan mij om hier iets over te zeggen. We zwijgen vaak om de harmonie te bewaren of vanuit de overtuiging dat we zo de relatie met onze collega's borgen. In deze gedachte schuilt een misvatting: het laten passeren van zo'n momenten, leidt op een moment tot irritaties en monden uiteindelijk uit in boosheid, frustratie, verdriet, … 

Als organisatie, leidinggevende of teamlid voelsprieten ontwikkelen om deze kleine signalen op te vangen en er iets mee te doen, voorkomt veel leed binnen je team. Gespreksruimte geven aan emoties, spanningen, fouten die gebeuren, dingen die je anders zou willen aanpakken, … werkt niet enkel versterkend voor de samenwerking maar ook op werkgebied. Je houdt vinger aan de pols.

Als spanningen toxisch worden

Er ontstaat gaandeweg een wantrouwen t.a.v. de organisatie, het beleid en/of teamleden. Mensen spreken dan niet langer over datgene waarover moet gesproken worden. Er wordt gezwegen of de aandacht wordt afgeleid. Denk maar aan een aanslepend conflict tussen twee collega's waarbij we denken dat is iets tussen hen, ik kom daar niet tussen. Niets is minder waar, dit conflict impacteert het team en de werking. We wringen ons in bochten om het niet te laten ontsporen, we organiseren het werk zodanig dat de beide collega's zo min mogelijk in contact komen met elkaar…. Of een teamvergadering die wordt gedomineerd door verzuchtingen over de doelgroep, waar de teamleden niet meer komen tot het denken in opties en zich machteloos voelen t.g.v. de zwaarte van de opdracht. Effecten hiervan blijven niet uit: er ontstaat een kloof tussen het team en de doelgroep, of meer nog tussen het team en het beleid dat in hun ogen geacht wordt dit probleem op te lossen. Het verzuurt ook onderlinge relaties en opent de deur naar hardnekkige roddels of pestgedrag.

Dergelijke situaties kunnen een tijdje aanslepen, zonder iets te doen, tot het barst. Een ogenschijnlijk triviale gebeurtenis legt dan het ondertussen toxisch karakter van de spanningen bloot.

Niets doen is vaak de slechtste keuze

Door als organisatie, leidinggevende of team inzicht te krijgen in de signalen van stress en spanning en daarnaar te handelen, voorkom je veel leed. Wanneer je storingen voorrang geeft, creëer je een gezonde werking met een sterke relationele bedrading. Het volstaat vaak om op het moment dat er iets speelt mensen samen te roepen en werkelijk in gesprek te gaan. Telkens zo'n gesprek plaatsvindt, bouw je aan veerkracht binnen het team en optimaliseer je de werking. Immers: door te praten over datgene wat nog niet werkt, leer en reflecteer je als team en verbeter je de werking. Je gebruikt de signalen als feedback om naar de organisatie te kijken. Met een laisser-faire houding of te doen alsof er niets aan de hand is, laat je deze kansen gewoon voorbij gaan.

Professioneel in gesprek over risico's en kwetsbaarheden

Elke organisatie kent zijn eigen risico's op het gebied van werk, organisatie en mensen. Hierover in gesprek gaan op een verbindende en professionele manier is het vertrekpunt. Het ontwikkelen van deze vaardigheid is noodzakelijk om niet te vervallen in een praatbarak. Een vaardig team kenmerkt zicht door:

• In te zetten op relationele bedrading
• Het herkennen van sabotagedrag in een prille fase (cynisme, roddels, pesterijen, wegkijken, over-emotionele reactie, zwijgen, te veel spreken, negeren, op de man spelen, klaagcultuur, …)
• Dit gedrag bespreekbaar maken op een niet oordelende manier.
• Ruimte geven aan emoties en deze waarderend onderzoeken.
• Inzicht verwerven in wat er voor de medewerker / het team belangrijk is.
• Denken in opties en daarnaar durven handelen.

En Route - Sarah De Backer